De GGZ

... voorwerp zorgde er voor dat de drager niet kon spreken of schreeuwen en vooral niet kon bijten. In Nederland is het niet op grote schaal gebruikt omdat artsen het een mensonterend middel vonden. Sinds 1945 zijn er medicijnen waar de patiënten rustig van worden. Het gebruik van knevels in de psychiatrie is ontstaan in Duitsland met het 'Autenrieth'sche Maske', vernoemd naar de uitvinder, de Duitse psychiater Dr. Johann Heinrich Ferdinand Autenrieth. De mondknevel kan ook deel uitmaken van een compleet gelaatsmasker. Dit masker zou model gestaan hebben voor het masker dat de kannibalistische psychopaat Hannibal Lecter droeg in de film 'Silence of the Lambs'. Het moest voorkomen dat de drager zou kunnen bijten. Ook de kooi waar Hannibal in verbleef was een uitvinding van Autenrieth. De mondknevel in rubber of leren uitvoering is ook een sexspeelgoed geworden en heeft toepassing gevonden in de SM-scene. Het moet leiden tot een gevoel van onderdanigheid. De knevel heeft dan vaker de vorm van een ronde bal met een riem. Het gebruik van de knevel is niet zonder risico. De drager mag daarom nooit alleen gelaten worden. Er is kans op verstikking als ademen door de neus geblokkeerd raakt of bij braken. In het engels gebruikt men de term gag ball. To gag betekent kokhalzen. De hier afgebeelde houten mondpeer is oorspronkelijk gebruikt in het psychiatrisch ziekenhuis Coudewater in Rosmalen. Het werd hier een bijtklos genoemd. Na sluiting van het eigen museum van de instelling is dit object samen met enkele andere dwangmiddelen geschonken aan het Florence Nightingale Instituut.

 

Periode

• Van 1800 tot 1840

... de beweging van de armen tegen te gaan. Een dwangbuis dat met veel moeite was aangetrokken, maakte men niet zo snel weer los. Een van de gevolgen was dat een patiënt die niet in staat is zijn armen te bewegen minder goed verzorgd kon worden. En het toepassen van dwangmiddelen zorgde natuurlijk voor veel irritatie bij de patiënt, zoals op te maken is uit het volgende citaat uit Schermers 'Handleiding bij het verplegen van Krankzinnigen en Zenuwlijders' uit 1911: 'Ook geestelijk zijn de nadelen van de toepassing van dwangmiddelen zeer groot. Het ontnemen der lichamelijke vrijheid werkt in den regel buitengewoon prikkelend. Slechts met moeite kunnen de meeste patiënten hunne verontwaardiging bedwingen wanneer zij zich deze dingen beginnen te herinneren. Ook geeft het denkbeeld van een dwangbuis een gevoel van valsche gerustheid aan hen, die met de verpleging belast zijn. Men meent zoo gemakkelijk, dat dergelijke lijders buiten gevaar zijn en minder toezicht behoeven. Toch is het reeds meermalen voorgekomen, dat een patiënt zijn dwangbuis wist los te maken en zich aan de lange mouwen ophing.'

Periode

• Van 1800 tot 1950

... werden. Na afschaffing van de dwangmiddelen behoorden toestanden van grote razernij tot de uitzonderingen. Men kwam er achter dat patiënten lang niet zo gevaarlijk waren als men lange tijd gedacht had. Ook de verhouding van de patiënt tegenover het personeel veranderde. In plaats van vijandschap ontstond vriendelijkheid en vertrouwen. Was het desondanks niet mogelijk om een onrustige patiënt in redelijkheid tot bedaren te brengen dan moest men wel tot dwang overgaan. Verplegend personeel leerde handgrepen om agressieve patiënten van elkaar te scheiden en af te voeren. Men begon met het op de rug draaien van de linkerarm, maar als dit niet voldoende zekerheid verschafte dan mocht men de patiënt ook van achteren vastpakken. In het leerboek staat hierover te lezen: ‘Een dergelijke aanvatting van achteren is niet sportief, maar het gaat er niet om den patiënt óók een kans te geven. Ook in de maatschappij zal de politie niet aan overtreders van de wet een sportieve kans geven, zich aan de arm van het gezag te onttrekken’.

 

Periode

• Van 1850 tot 1950