Van Ziekenverzorgende tot VIG

Lees in deze online expositie over het ontstaan en de professionalisering van de ziekenverzorgende.

Bekijk dit dossier

Van Ziekenverzorgende tot VIG

Al sinds de eerste wet op ziekenverzorgers en ziekenverzorgsters worstelen verzorgenden met hun identiteit. Waar staat de verzorgende voor? Wat is hun positie in het zorgveld? Deze online tentoonstelling beschrijft de onstaansgeschiedenis en professionalisering van de grootste groep zorgverleners in ons land. Neem een kijkje en maak een reis door de geschiedenis. Van de eerste opleidingen tot ziekenverzorgende in de jaren '50, tot de opkomst van de verzorgende IG en hun werk tijdens de coronacrisis.

Nog niet georganiseerd

In de eerste helft van de 20e eeuw was ziekenverzorgende nog geen georganiseerd beroep. Naast gediplomeerde verplegenden, werden onder meer kraam- en gezinsverzorgsters ingezet in de zorg voor mensen thuis. Ouderenzorg was nog geen groot thema. De groep 65+ was nog betrekkelijk klein in Nederland. Als zij zorg nodig hadden, dan konden zij terugvallen op een betaalde hulp of hun eigen familie. Was geen van beiden een optie, dan was men aangewezen op liefdadigheid. En dat was geen pretje. In de armenhuizen van weleer golden vaak strenge regels en waren de omstandigheden niet altijd even goed.

<
>

100 jaar Vereniging 'Het Zonnehuis'

Op 24 mei 1921 richtte Jo Visser Vereniging Het Zonnehuis op. Een vereniging die zich inzette voor de zorg voor ouderen en langdurig zieken. Ter ere van het 100-jarig jubileum maakten de historici van Goeie Ouwe Koeien een korte film

<
>

Ouderen- en armenzorg

Ook religieuze groepen hielden zich bezig met de verzorging van armen en ouderen. Historicus en verzorgende Koos Duivesteijn – Ockeloen schreef over twee van deze groepen: de Broeders van Johannes de Deo en de Zusters van Liefde

<
>

Jaren '50 - Dreigende tekorten

In de periode na de Tweede Wereldoorlog werd de vraag naar zorg steeds groter. Dit kwam onder andere door enorme ontwikkelingen in de medische wetenschap en de verbeterde financiering van de Nederlandse gezondheidszorg. Het aanbod van verplegenden groeide echter te traag mee. Vrouwen konden, anders dan voorheen, op steeds meer plekken werken dan in de zorg. Hierdoor dreigden grote tekorten.

<
>

1953 - Federatie van Verpleeginrichtingen voor langdurig zieken

Op 27 maart werd de Federatie van Verpleeginrichtingen voor langdurig zieken opgericht. Deze federatie had als doel: ‘een goede en verantwoorde verpleging te geven aan deze mensen’. Dit deed de Federatie door de verpleeginrichtingen goed onder de loep te nemen. Hier heersten namelijk veel wantoestanden. 

Zo schreef de Federatie dat er in veel inrichtingen ‘wordt gewerkt uit winstbejag ten koste van de patiënten’ en dat de zorg werd toevertrouwd aan ‘meisjes die niet voor dit werk klaargemaakt zijn’. De federatie wilde de vaak ongediplomeerde krachten vervangen door een speciaal voor deze zorg opgeleide ziekenverzorgster.

<
>

Een eigen opleiding

In nauwe samenwerking met de Geneeskundige Hoofdinspectie ontwierp de Federatie van Verpleeginrichtingen voor langdurig zieken een opleidingsplan voor de ziekenverzorgster. Voor de opleiding werd een minimumleeftijd van 18 jaar ingesteld. Als vooropleiding moest tenminste de lagere school zijn doorlopen. 

Na een proeftijd van drie maanden kon de ziekenverzorgster in opleiding beginnen aan haar tweejarige opleiding. De theoretische vakken bestonden onder andere uit: ziekteleer, ethiek en praktijk der ziekenverpleging, Nederlandse taal en kookles. Op 15 september 1953 startte de eerste lichting van 130 leerlingen, verdeeld over 7 inrichtingen in het land. Het behaalde diploma gold enkel in de verpleeginrichtingen die aangesloten waren bij de Federatie. In het geval dat de ziekenverzorgster elders aan het werk ging, moest ze haar insigne weer inleveren.

<
>

Assistentie bij de 'A' en'B'

Begin jaren ’50 heersten ook in de ziekenhuizen grote tekorten. Om deze tekorten op te vullen, verlaagden veel ziekenhuizen de toelatingseisen voor hun verpleegstersopleidingen. Dit zorgde voor de nodige problemen in de verpleging. In 1955 organiseerde de Voorlopige Verplegingsraad (VVR) een conferentie in Heelsum om deze problemen in kaart te brengen. Een van de belangrijke adviezen die uit deze conferentie kwam, was het instellen van een minimumeis voor de verpleegstersopleiding. Om geen kostbare werkkrachten te verliezen, pleitte men ook voor een wettelijk erkende opleiding tot verpleegsters-assistent, ofwel VERA. 

Deze opleiding moest 1,5 jaar gaan duren en besloeg grofweg het eerste jaar van de toenmalige A-opleiding verpleegkunde. De minimale leeftijd voor toelating werd ingesteld op 17 jaar. In het officiële rapport van de VVR werd de naam VERA veranderd naar ziekenverzorgster.

<
>

Jaren '60 - De opleiding

Marjan Schram startte in 1961 aan de opleiding tot ziekenverzorgster. Zij studeerde vlak na de wettelijke erkenning af. Haar opleiding deed ze in het katholieke verpleeghuis Maria Auxiliatrix in Venlo, tussen de nonnen. Toen zij startte zag het vak er heel anders uit dan nu. Netjes werken was erg belangrijk, soms belangrijker dan het bezighouden van patiënten. 

“Als ik iemand ’s ochtends had geholpen en ik had zijn haar niet gekamd, dan werd ik teruggestuurd door een non om het opnieuw te doen.” Intern wonen was verplicht. De opleiding was zwaar. Er was weinig vrije tijd. In de opleiding werden, naast verpleegkunde en anatomie, ook Nederlandse taal en letterkunde en rekenen behandeld. Een priester gaf godsdienstleer. Het uniform bestond uit een donkerblauwe jurk met stijve, plastic boorden. Daarover heen droegen de verzorgenden op de afdeling barakschorten, en tijdens het eten moesten de leerlingen een verpleegstersschort dragen. Deze moest minimaal handbreed onder de knie hangen, anders was deze te kort. De leerlingen moesten de schorten zelf stijven en strijken.

<
>

Beantwoord deze vraag en ontdek welke themadossiers voor jou interessant zijn.

De voor jou geselecteerde dossiers verschijnen naast elkaar. Je kunt via het pijltje in de rode balk aan de zijkant van het dossier verder klikken.

Verberg Ontdek wat deze site jou te bieden heeft