Verplegen in het ziekenhuis

Het ziekenhuis! Dé plek waar het beroep van verpleegkundige begon.

Bekijk dit dossier

Anna Reynvaan (1844-1920)

Bekijk dit dossier

Verplegen in het ziekenhuis

Waar verplegen we de patiënt. Thuis of in het ziekenhuis? Tegenwoordig worden patiënten - onder andere uit kostenoverwegingen - eerder naar huis gestuurd dan 25 jaar geleden. Verpleegkundigen krijgen daarom steeds meer alleen met ernstige zieken te maken. Hoe was dat in de 19e en de 20e eeuw? Hoe zagen ziekenhuizen er uit? Bestonden verpleegkundigen al en wat deden ze toen? Lees hier alles over de geschiedenis en de historie van het ziekenhuis.

1830 - 1880

Verplegen deed je thuis

Tot 1880 liet iedereen die het kon betalen zich thuis verplegen. Dit gebeurde door liefhebbende familie, buren of religieuze zusters. Gasthuizen gaven onderdak aan arme zieken, die geen thuis hadden. Pas in de tweede helft van de 19e eeuw ontstonden de voorlopers van de hedendaagse ziekenhuizen. Er was nog weinig bekend over oorzaken van ziektes of over effectieve behandelingen. Het belang van handen wassen, de basis voor een goede hygiëne, was nog maar net ontdekt. De meeste medicijnen die artsen nu voorschrijven, bestonden nog niet en de röntgenfoto moest nog worden uitgevonden. Ongeschoolde zaalmeiden en zaalknechten werkten op de ziekenzalen. Verpleegkundigen waren er nog niet.

Komt ook voor in

Mijn ervaring

▶ Canon

Geglazuurde terra-cotta po

Mijn ervaring

Zaalmeiden en -knechten

Het gasthuis was geen fijne plek om te verblijven. Niet voor patiënten en niet voor verzorgenden. Zaalmeiden en -knechten kwamen vaak uit arme gezinnen, waren ongeschoold en moesten de kost verdienen. Sommigen namen het niet zo nauw met de regels. Er zijn verhalen bekend van meiden en knechten die zich tegoed deden aan eten dat voor patiënten was bestemd. De donkere gangen van de gasthuizen zouden regelmatig getuige zijn geweest van al dan niet gewenste intimiteiten. Gegoede dames als Anna Reynvaan brachten in de tweede helft van de 19e eeuw verandering in deze wantoestanden. Daarmee begon de professionalisering van de verpleging.

Mijn ervaring

Inhalatie-apparaat

Deze inhalator of pulverisator bestaat uit een koperen ketel waarin water door een spiritusbrandertje verhit wordt tot stoom. Door een horizontaal buisje geleid, zorgt de stoom voor onderdruk boven een verticaal buisje waardoor een geneesmiddel wordt aangezogen. Stoom en geneesmiddel worden samen als mengsel door ...

... een glazen mondstuk geblazen waar het door de patiënt kan worden ingeademd. Als geneesmiddel werden kruiden gebruikt die een heilzame werking hadden bij aandoeningen van de luchtwegen.

Periode

Van 1850 tot 1940

▶ Lees verder ...

Mijn ervaring

Koperen kruik

Mijn ervaring

Anna Reynvaan (1844-1920)

Het leek voor Johanna Paulina Reynvaan niet weggelegd om verpleegster te worden. Toch was ze één van de eersten die slaagden voor het Witte Kruis diploma en speelde ze een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de verpleging. Lees haar verhaal.

Anna Reynvaan (1844-1920)

Johanna Paulina Reynvaan is een van de belangrijkste grondleggers van de Nederlandse verpleging. Ze haalde als een van de eerste vrouwen het verpleegstersdiploma van het Witte Kruis. Daarna speelde ze een belangrijke rol bij tal van vernieuwingen binnen het verpleegkundig beroep.

Komt ook voor in

Mijn ervaring

Hindernissen

In 1844 werd Johanna Paulina Reynvaan als dochter van een rijke tabakshandelaar in Amsterdam geboren. Toen ze 10 jaar was, stierf haar moeder. Anna zorgde daarna voor haar broertjes en zusjes. Men verwachtte van haar dat zij zou trouwen, zoals dat hoorde voor een meisje uit een rijke familie. Het was in die tijd niet gebruikelijk voor vrouwen in haar kringen om buitenshuis te werken. Als uitzondering konden ze zich wel wijden aan liefdadigheid. Daaronder viel het opvoeden en beschaven van minderbedeelde mensen. Een dergelijke tijdsbesteding was in lijn met de zogenaamde ‘vrouwelijke kwaliteiten’.

Mijn ervaring

Verboden voor Anna

In 1870 woedde de Frans-Duitse oorlog en veel Nederlandse dames van stand boden aan om gewonden te helpen verplegen. Ook Anna wilde bij de ambulancedienst van het Rode Kruis helpen, maar dat werd door haar vader verboden. Ze ging uiteindelijk niet, maar haalde wel 10 jaar later het verpleegstersopleiding van het Witte Kruis.

Mijn ervaring

Eigenzinnig

Tegen de zin van haar vader ging Anna Reynvaan stiekem ervaring opdoen in het verplegen in het Burgerziekenhuis in Amsterdam. In dit particuliere ziekenhuis, bedoeld voor zieke burgers, werkte ze in de nachtdienst. Om 's avonds ongezien het huis uit te komen, kreeg ze hulp van haar zusjes. Toen haar vader erachter kwam, verzette hij zich niet langer tegen de wens van zijn dochter, die inmiddels in de dertig was.

Mijn ervaring

Insigne Witte Kruis

Het eerste insigne van het Witte Kruis, omstreeks 1883 aan een twaalftal gediplomeerde ziekenverpleegsters uitgereikt, bestond uit een rood schild met daarop een wit kruis. Dit insigne werd aan een zilveren ketting om de hals gedragen. Daarna kwam voor alle volgende gediplomeerden en in veel grotere aantallen, dit ...

... eenvoudige witte kruisje,. Het werd met een speld voor op de hooggesloten kraag bevestigd. Elk kruisje kreeg een nummer op de achterzijde. Datzelfde nummer stond ook vermeld op het diploma van de kersverse gediplomeerde.

Periode

Van 1883 tot 1921

▶ Lees verder ... Komt ook voor in

Mijn ervaring

▶ Lientje de Bussy-Kruysse (1858–1937)

Duo aan het hoofd

Op 17 mei 1883 begon Anna Reynvaan als adjunct-directrice in het Buitengasthuis, het latere Wilhelmina Gasthuis, te Amsterdam. Haar taak was het om orde op zaken te stellen, het huishouden te runnen en een verplegingsdienst op poten te zetten. Samen met geneesheer-directeur Jacob van Deventer, met wie ze het goed kon vinden, nam ze de modernisering van de verpleging ter hand.

Mijn ervaring

Eerste cursus voor ziekenverpleging

De eerste gestructureerde cursus voor Ziekenverpleging in Nederland startte in 1883 in het Buitengasthuis. Anna Reynvaan was verantwoordelijk voor het praktische deel, geneesheer Van Deventer verzorgde de theorie. De praktijkopleiding nam twee tot drie jaar in beslag. Voor de cursus selecteerde Reynvaan alleen ontwikkelde, beschaafde vrouwen. De leerling-verpleegsters waren inwonend en kregen een salaris van 125 gulden per jaar. Geleidelijk verdrongen deze opgeleide verpleegsters de ongeschoolde zaalmeiden en -knechten. De cursus was een succes en zou al snel als voorbeeld dienen voor andere grote ziekenhuizen.

Mijn ervaring

Antonia, de vrouw van

Tot het moment waarop Anna Reynvaan in 1883 haar intrek nam in het sombere Buitengasthuis zwaaide Antontia Stelling, de vrouw van geneesheer Jacob van Deventer, er de scepter. Het was haar tot dat moment niet gelukt om de psychiatrische verpleging te reorganiseren. Zelf haalde Antonia in 1893 als een van de eersten het diploma voor krankzinnigenverpleegster. Antonia en Anna waren 2 belangrijke vrouwen in Van Deventer's leven.

Mijn ervaring