Verplegen als wetenschap

Nannie's blog - januari 2014
Begin deze week kregen we via de media te horen dat verpleegkundigen vinden dat ze veel te veel tijd moeten besteden aan het registreren van hun verpleegkundige handelingen. Dit kost hen dagelijks uren. 

Veel liever zouden ze deze tijd aan hun patiënten willen besteden. In mijn tijd deed je de patiëntenregistratie in tien minuten, dat was weer het andere uiterste. Maar het is goed om je te realiseren dat deze registratie niet alleen van belang is voor de zorgverzekeraars, de medische beroepsgroep en de inspectie. Deze gegevens worden ook gebruikt voor de wetenschappelijke onderbouwing van ons eigen vak: de verpleegkunde. Deze studierichting legt een belangrijk fundament onder de verpleegkundige discipline en maakt ons als beroepsgroep beter en weerbaarder. Pikant detail is dat deze studie in Nederland uiterst moeizaam tot stand kwam en we er als beroepsgroep nog dagelijks alert op moeten zijn om te voorkomen dat die weer verdwijnt. 

Dit alles schoot mij door het hoofd toen ik later deze week hoorde dat de eerste hoogleraar verplegingswetenschappen, verpleegkundige Anneke van den Bergh-Braam, is overleden. Prof. dr. A. H. M. Van den Bergh-Braam overleed op 26 januari 2014 op 87-jarige leeftijd in Amsterdam.

In memoriam

Anneke van den Bergh is geboren op 16 januari 1927 in Gendt, waar ze opgroeide in een warm katholiek gezin. Haar liefde voor de verpleging kon ze al vroeg tot uitdrukking brengen door zich te bekommeren om de pasgeboren katjes op de boerderij. In 1947 startte ze met de verpleegstersopleiding in het St. Elisabeth Ziekenhuis te Tilburg, waarna ze vanaf 1952 de docentopleiding volgde aan de Katholieke Hogere School voor Verpleging (KHSV) in Nijmegen. Haar motivatie om juist voor de docentenrichting te kiezen had alles te maken met haar twijfels over de kwaliteit van de toenmalige in-service verpleegstersopleiding. In het Nijmeegse St. Radboud-Ziekenhuis, door Van den Bergh-Braam steevast ‘Het Radboud’ genoemd, kon ze haar ideeën over een betere opleiding ventileren. De boodschap sloeg zo goed aan dat ze vervolgens alle ruimte kreeg om zich in Frankrijk en Engeland breder te oriënteren. Daar bezocht ze diverse ziekenhuizen om te zien hoe de opleiding voor verpleegkundigen daar geregeld was.

Na haar huwelijk in 1961 trok Anneke van den Bergh-Braam zich een aantal jaren terug uit de ziekenhuiswereld. Die tijd gebruikte ze om haar vier kinderen op te voeden, maar ook om in de avonduren het leerboek Algemene Verpleegkunde te schrijven. Dit leerboek, dat zeer succesvol werd ontvangen en vier drukken beleefde, zou de eerste worden in een lange rij van publicaties voor het verpleegkundig onderwijs. In 1972 begon ze aan de studie Sociologie in Nijmegen, gestimuleerd door de gedachte dat er in de verpleegkunde veel te weinig werd gedaan aan onderzoek en theorievorming. Ze wilde zelf het goede voorbeeld geven en deed dat door in 1984 te promoveren op het proefschrift ‘De hoofdverpleegkundige in het ziekenhuis’. Voor haar was duidelijk dat een wetenschappelijk fundament noodzakelijk is voor de verpleegkundige discipline. Haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Verplegingswetenschappen in 1986 mag dan ook gerust een hoogtepunt genoemd worden. Niet alleen in haar persoonlijke carrière, maar ook voor de professionalisering van het verpleegkundig beroep. In haar afscheidscollege in 1991 benadrukte ze nog eens het belang van deugdelijk verpleegkundig onderzoek en het voordeel daarvan voor de patiënt.

Trots

In het voorjaar van 2010 sprak ik Anneke van de Bergh-Braam voor het laatst. Bij hoge uitzondering mocht ik bij haar thuis in Amsterdam komen. Het was een buitengewoon gezellig en warm bezoek. We hebben urenlang gepraat over haar leven en over de keuzes die ze gemaakt heeft, maar vooral over het belang van de studie Verplegingswetenschappen. Eigenlijk vond ze dat ze er zelf maar weinig aan had bijgedragen. Maar dat heb ik haar uit het hoofd kunnen praten door te benadrukken hoe trots we als beroepsgroep op haar zijn als onze eerste hoogleraar Verplegingswetenschappen. We zullen haar met respect en eerbied gedenken.